بررسی توصیفی جایگاه های نگهداری و وضعیت مصرف آنتی بیوتیک ها و ضدانگل ها در گله های نشخوارکننده کوچک در بعضی از نقاط استان کرمانشاه

گوسفند و بز پایه و اساس تولیدات دامی در ایران می باشند. براساس آمار درج شده در وب سایت وزارت جهاد کشاورزی در سال 2012، استان کرمانشاه 3/3% از جمعیت گوسفند و بز ایران را به خود اختصاص داده است. هدف از مطالعه حاضر توصیف نحوه استفاده از آنتی بیوتیک ها و ضدانگل¬ها توسط دامدار، خصوصیات جایگاه های نگهداری دام و برخی از جوانب بهداشتی و مدیریتی اتخاذ شده توسط پرورش دهندگان در گله¬های گوسفند و بز در برخی از نواحی استان کرمانشاه(غرب ایران) بود. اطلاعات مربوط به استفاده از ضدانگل ها و آنتی بیوتیک ها توسط دامداران، مشخصات جایگاه های نگهداری دام و روندهای بهداشتی، تغذیه ای و مدیریتی اتخاذ شده توسط صاحبان گله ها از طریق حضور و بررسی گله ها، مصاحبه با تولیدکنندگان و تکمیل پرسشنامه ها در 50 گله نشخوارکنندگان کوچک 4 شهرستان (کرمانشاه، اسلام آباد غرب، روانسر و هرسین ) استان کرمانشاه در سال 2014 جمع آوری گردید. اگرچه دامداران به طور متوسط 28 سال تجربه پرورش گوسفند و بز داشتند اما 16% از آنها بی سواد بودند و هیچ یک از آنها آموزش های رسمی در زمینه کشاورزی ندیده بودند. 88% از دامداران اذعان کردند که هیچ گونه اطلاعاتی را در گله ها ثبت نمی¬کنند. در تمام گله ها تنها خصوصیات فیزیکی (مانند اندازه و رنگ) جهت شناسایی دام¬ها بطور انفرادی مورد استفاده قرار می گرفت. تقریباً در هیچ گله ای قسمتی جداگانه برای زایش وجود نداشت. 20% و 32% از دامداران به ترتیب از شعله افکنی و ضدعفونی جهت ضدعفونی کردن کف جایگاه ها استفاده می-نمودند. در تمام گله ها دامداران عمدتاً در بهار دام های خود را در مراتع مشترک با سایر گله ها می چرانیدند. 92% از دامداران حشره کش های موضعی را به شکل اسپری یا ریختنی جهت کنترل انگل های خارجی بکار می بردند. تنها 24% از دامداران اظهار کردند که لاشه دام های تلف شده را دفن کرده و یا می سوزانند و بقیه ذکر کردند که لاشه ها را به خارج از جایگاه منتقل می کنند (تا در اختیار سگ های ولگرد قرار بگیرد) و یا آن ها را در اختیار سگ هایشان قرار می دهند. بیشتر دامداران (96%) ما بین پشم¬چینی حیوانات ابزار پشم چینی را ضدعفونی نمی کردند و هیچ یک از آن ها ترتیب صحیح پشم چینی دام ها از جوان ترین به مسن ترین ها را رعایت نمی کردند. 47/22% از پرورش دهندگانی که در گله خود سگ نگه می داشتند اذعان کردند که سگ هایشان را با قرص های ضدانگل کرم زدایی می کنند. معمول ترین راه تجویز آنتی بیوتیک ها از راه تزریق و سپس خوراکی بود. معمول ترین آنتی بیوتیک¬های مورد استفاده اکسی تتراسایکلین، پنی سیلین-استرپتومایسین و لینکومایسین-اسپکتینومایسین بودند. از آنتی بیوتیک ها بیشتر در دام های جوان استفاده می گردید و شایع ترین دلیل استفاده از آنتی بیوتیک ها مشکلات تنفسی و سپس اسهال در بره و بزغاله¬ها بودند. تمامی دامداران ادعا کردند که آن ها هرگز پس از مشاهده یک دام بیمار تعدادی یا همه اعضاء گله را درمان می کنند. تمامی دامداران از دو یا تعداد بیشتری از انواع داروهای ضدانگل به طور همزمان جهت درمان یا پیشگیری از انگل های گوارشی یا کبدی استفاده می کردند. معمول ترین داروهای ضدانگل مورد استفاده نیکلوزوماید و سپس داروهای دارای اثر زیاد بر ترماتودهای کبدی بودند. تخمین چشمی وزن هر دام معمول ترین روش تخمین دوز ضدانگل مورداستفاده در گله ها بود. در تمام گله ها نوع داروی ضدانگل مورد استفاده هرگز عوض نمی¬شد. متوسط دفعات سالیانه درمان دام ها با ترکیبات ضدانگل 3/5 بار در سال بود. طویله ها عمدتاً در زمستان و پاییز بویژه در شب ها توسط دامداران جهت نگهداری دام ها مورد استفاده قرار می گرفت. معمول ترین نوع کف مورداستفاده در طویله ها کف خاکی بود (72%) که معایب عمده آن آلوده شدن به ادرار و مدفوع و دشواری در تمیز و ضدعفونی کردن است. متوسط طول آخور ها برای بالغین و جوانترها به ترتیب 46 و 37 سانتی متر بود. متوسط مساحت موجود به ازاء هر راس حیوان بالغ و نابالغ در جایگاه به ترتیب 0/84 و 0/98 مترمربع بود که این مقادیر پایین¬تر از مقادیر توصیه شده در برخی منابع هستند. بیشتر دامداران (60%) اظهار کردند که در طی نگهداری دام ها در جایگاه بویژه در هوای سرد پنجره ها را بطور کامل می بندند که این مسئله می¬تواند به عنوان یک عامل خطر بسیار مهم برای بیماری¬های تنفسی مطرح باشد. متوسط تعداد پنجره ها در آغل های موردمطالعه 3/4 و متوسط مساحت کل پنجره های آغل 1/53 مترمربع بود. میانگین نسبت مساحت پنجره ها به مساحت کف در جایگاه های موردمطالعه حدوداً 0/02 بود که پایین تر از ارقام توصیه¬شده توسط برخی مولفین است. در بیشتر گله¬ها زمان چرای بر روی مراتع بهار بود و چرای در پس چر بیشتر در تابستان و پاییز صورت می گرفت. تغذیه دستی بیشتر در زمستان ها و در جایگاه صورت می گرفت. معمول ترین موادغذایی مورداستفاده در طی دوره نگهداری در جایگاه جو، کاه و یونجه بودند. 86% از تولیدکنندگان اذعان کردند که در فرمول بندی جیره تنها بر تجربه خود تکیه می کنند. در مجموع این طور نتیجه گیری می شود که به آموزش پرورش دهندگان گوسفند و بز در استان کرمانشاه جهت بهبود سلامت، تغذیه و مدیریت گله¬ها نیاز مبرمی وجود دارد. به علاوه دامداران باید به مشورت با دامپزشکان در استفاده از آنتی بیوتیک ها و ضدانگل ها ترغیب شوند. همچنین از آنجائیکه برخی از مشخصات آغل ها و جایگاه های نگه داری گله های نشخوارکنندگان کوچک موردمطالعه ممکن است که سبب به مخاطره افتادن سلامت، تولید و رفاه دام ها شوند، توصیه می شود که ساخت دامداری ها تحت نظارت کامل ارگان هایی مانند وزارت جهادکشاورزی صورت گیرد.